Od 1 stycznia 2022 r. na drugie i każde kolejne dziecko w rodzinie w wieku od 12. do 35. miesiąca życia, będzie przysługiwać nowe, dodatkowe świadczenie – Rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO). Będzie ono realizowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie wynosił maksymalnie 12 tys. zł. Wypłata nastąpi w miesięcznych częściach – po 500 zł przez 2 lata lub 1000 zł miesięcznie przez rok – wybór należy do rodziców. Wsparcie będzie niezależne od dochodów rodziny, a środki nie będą opodatkowane.
Prawo do świadczenia będą mieć także ci rodzice, którzy już teraz mają dwoje lub więcej małych dzieci. Wówczas świadczenie będzie przysługiwało na drugie dziecko lub kolejne proporcjonalnie za czas od dnia wejścia w życie ustawy do końca 35. miesiąca życia tego dziecka, na które kapitał przysługuje.
Przyjmowaniem wniosków o rodzinny kapitał opiekuńczy, ich rozpatrywaniem oraz wypłatą świadczenia będzie zajmował się ZUS.
Wnioski wraz załącznikami będzie można składać wyłącznie w postaci elektronicznej, za pomocą tych samych systemów, co wnioski o świadczenie „Dobry start” i świadczenie wychowawcze w ramach programu „Rodzina 500+”, czyli Platformy Usług Elektronicznych (PUE) ZUS, portalu Emp@tia oraz bankowość elektroniczną.
Wysokość pobieranego kapitału może zostać zmieniona – tj. podwyższona z 500 zł do 1000 zł miesięcznie albo obniżona 1000 zł do 500 zł miesięcznie, na wniosek rodzica, przy czym taką dyspozycję można będzie złożyć tylko raz w okresie otrzymywania kapitału.
Maksymalny termin na rozpatrzenie wniosku o kapitał wynosi 2 miesiące od dnia złożenia wniosku wraz z dokumentami. Z kolei wypłata pieniędzy nastąpi nie wcześniej niż za miesiąc, od którego przysługuje prawo do wsparcia.
Jeśli wniosek zostanie rozpatrzony pozytywnie, to rodzic otrzyma informację o przyznaniu świadczenia. Znajdzie ją skrzynce odbiorczej na profilu na PUE ZUS, również wtedy, gdy wniosek został złożony przez bankowość elektroniczną lub portal Emp@tia.
Jeśli kapitał nie będzie przysługiwać, to ZUS wyda decyzję odmowną. Również taką decyzję rodzic otrzyma elektronicznie na PUE ZUS. Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do Prezesa ZUS, a następnie skarga do sądu administracyjnego.
Nowe przepisy przewidują także dofinansowanie do miejsc opieki dla dzieci. Będzie ono wynosić maksymalnie 400 zł miesięcznie na dziecko w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna – przekazywane bezpośrednio instytucji (nie więcej niż wysokość faktycznej opłaty ponoszonej przez rodziców za dany miesiąc). Tutaj też nie będzie obowiązywało kryterium dochodowe. Dofinansowanie dotyczyć będzie dzieci, które nie będą objęte rodzinnym kapitałem opiekuńczym. Chodzi np. o pierwsze lub jedyne dzieci w rodzinie. Mogą z niego skorzystać też rodzice na drugie lub kolejne dziecko w rodzinie, ale tylko za okresy uczęszczania do placówki, za które nie przysługuje rodzinny kapitał opiekuńczy (np. przed 12 miesiącem życia dziecka). Dofinansowanie dotyczy opłat za uczęszczanie do placówki, nie obejmuje natomiast opłat za wyżywienie w placówce.
To rozwiązanie będzie obowiązywać od 1 kwietnia 2022 r., ale dofinansowanie przysługiwać będzie z wyrównaniem od 1 stycznia 2022 r., jeżeli dziecko uczęszczało wówczas do żłobka, klubu dziecięcego lub do dziennego opiekuna.
